Hafriyat toprağı-Atık elektrikli & elektronik eşyalar olarak sınıflandırılabilir.
2010 yılından 2012 yılı sonuna gelindiğinde; Evsel atıklarda İzmit 125 Bin Ton ile ilk sırada,104 Bin Ton ile Gebze ikinci sıradadır. Yani 2010 göre artış oranı % 9.85 tir.
Ambalaj atık miktarları(ton/yıl olarak),Kartepe 7.132 ile birinci 6.601 ile İzmit ikinci durumdadır. Oransal artış % 22’dir.Tıbbı artıklarda artış oranı % 80-Atık yağlarda(üç kategori ortalaması) % 11- Gemi atıklarında ise % 10 artım olduğu bilinmektedir.
Kocaeli’nde Gemi atık kabul eden tesis (TÜPRAŞ A.Ş.-Solventaş…) sayısı 11 adet, Mevcut Liman sayısı ise 37’dir.Yine Kentimiz de kirletici vasfı yüksek sanayi kuruluşlarının bacaların da Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi”**SEÖS** bulunmaktadır. Toplam 35 tesiste 108 olan bacaların hepsinin bilgileri (Bacalarda … ultima-merkez de… ARM&WEB yazılımlarıyla) ilgili müdürlük ve bakanlıkça izlenmektedir.(*)Bacalarda elektrostatik filtre yerine torbalı filtre kullanımıyla sistem verimliliği arttırılmıştır.
2012 verilerine göre; Klinik ve Tehlikeli Atık yakma tesislerinde bertaraf edilen atık miktarı Kocaeli’nde 103.566 tondur, Türkiye de 205.934 Tondur. Kentimizin Ülke geneline göre oranı(ÜGGO) %50.29 dur.
Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanında bertaraf edilen atık miktarı ise 97.859 ton, Türkiye de ise 168.743 Ton’dur. Kocaeli’nin ÜGG oranı % 57.99 dur.
Genel olarak Bertaraf edilen/Geri kazanılan Atık Miktarı(Ton Olarak) 2010 yılında 148.020 iken ,geri kazanım miktarı 21.234 , 2012’de 144.136’ya karşılık 55.930 kazanım miktarı olarak artmıştır.
İşte bu başarılı çalışmalar gerçekleşirken GÜVENLİK zaman zaman kısmen göz ardı edilmektedir. Nitekim; 31 Temmuz/2016 da katık atık depolama tesisinde çıkan yangın 8 saatte kontrol altına alınabilmiştir .Yine 11/Temmuz/2016 da Didim Katı atık depolama tesisinde Yangın 12 saatte kontrol altına alınabilmiştir.
Bölgemizde 19/Haziran/2015’te Boya geri kazanım tesisinde çıkan Yangın sonucu atık depolama tesisinin yanı sıra bitişiğindeki Otomotiv ve Piliç tesisleri de kullanılamaz hale gelmiştir.
ATIK DEPOLAMA TESİSİ projelendirmesinde bertaraf amaçlı prosesleri doğru tanımlamak ve değerlendirmek gerekir. Tesiste varsa katı atık yakma sahası- Sıvı Yakma sahası(Fıçı sahası-Tank sahası vb…)bölümlendirmeleri ayrı ayrı tanımlanırken sistemin destekleyici parçaları ön işleme alanı-kimyasal oda –Akü şarj odası-Kazan dairesi de ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken yapılardır.
Proje ve hatta uygulama aşamasında; Muhtemel patlayıcı ortam belirlenmesi-Patlayıcı ortam sınıflandırılması-patlayıcı ortamların kalıcılık sürelerinin hesaplanması-ön görülen etki sınırlarının irdelenmesi-düşünülen önlemlerin analizi ve ek önlemlerin belirlenmesi gerekmektedir.
Sistemden alınacak verimle birlikte güvenlik hedefli patlamaya neden olabilecek ; Alanlar-prosesler Kimyasallar-Kıvılcım,ısı vb enerji kaynakları-Oksitlenen yüzey riskleri gözlemlenmelidir. Bu yol haritasının doğru işlemesi amaçlı tesiste proseslerin tümünün ve ekipmanları da katarak toplam envanter çıkarılması zorunludur.
Sistemi incelerken bertarafın yanı sıra geri kazanım amaçlı kurulan tamamlayıcı tesis içi yapılarda güvenlik açısından iyi gözlemlenmelidir.
Yapılar analiz ederken örneğin gaz ve buhar ölçümlerinin analitik olarak doğru yapılması gerekmektedir. Bu anlamda, ısıl iletken –elektrokimyasal-katalitik-kızıl ötesi –alev iyonlaştırıcı- Foto iyonlaştırıcı-yarı iletken ve paramanyetik oksijen sensörleri doğru birimlere doğru şekilde tesis edilmelidir.
Yine farklı bir değerlendirmeyle Atık tesisimizde LFG Tesisi varsa ,Metan gazının çöp yığınları içinden çekilerek toplanması ve sonuçta elektrik üretilerek ulusal şebekeye verilmesi adımları: Dikey-Yatay Gaz toplama sistemi–gaz ayarlama ve iletim boru sistemi –
Gaz hazırlama, basınçlandırma ve yakma birimi-Elektrik enerjisi Üretim birimleri-idari ve teknik destek yapıları ve Elektrik Nakil Hatlarıdır. Her adımda yangına karşı doğru sistemler tasarlanmalıdır.
Toplama alanlarında yangın başlangıcına rahat ve hızlı ulaşabilecek yollar alternatiflendirilmelidir. İnsansal gözlemi destekleyici ve hatta öncelık cihazsal gözlemlemeye verilecek bir yapı oluşturulmalıdır.
Geri kazanım amaçlı başka örnek Biyogaz Tesisimiz varsa; Fermanterler-Atık hazırlama ve besleme üniteleri-Kojenerasyon ünitesi-Gübre deposu ve seperatörler Ana ünitelerinde doğru yangın algılayıcı ve söndürücü sistemler düşünülmelidir.
Tesislerin farklı lokasyonlarda depolama ve/veya depolamanın yanı sıra kısmi işleme hedefli tali tesisleri bulunabilir. Gerek bu tali gerekse ana tesislerde Yangın vb. güvenlik yapıları için cihazsal Gözlem öncelikli ve önemlidir.
Özetlersek. Erken uyarı ve algılama teknikleri yanı sıra kritik yerlerde baskın tip otomatik sulu ve gereğinde köpüklü söndürme sistemleriyle destekleme yapılmalıdır. Kritik elektrik dağıtım odalarında gazlı söndürme sistemi mutlaka yapılmalıdır.
Yerel itfaiye teşkilatınca da tesisi ve riskleri iyi bilinmeli yangına kısa sürede ve etkin müdahale amaçlanmalıdır. Göstermelik yapılan su deposu ve pompa istasyonları standartlara uygun (NFPA vb…)kapasitelerde tesis edilmelidir. Bu yapı Kentimizde bu gün için mevcut 108 bacanın sadece birinde uygulanan cihazsal (kamera ile izleme) gözlem daha da geliştirilerek kullanılmalıdır. Bu gözlem kamu ve özel sektördeki mevcut tesislerin ilgili müdürlükçe izlenebileceği yapıda olmalıdır.
SONUÇ OLARAK; İnsanoğlu Var Oldukça Her Tür Atık Olacaktır. O Zaman Yapılması Gereken Viyana’da Olduğu Gibi(kent merkezinde 3 adet evsel ve bir adette tehlikeli atık tesisi bulunmaktadır. Kentin ısınmasının 1/3’ü bu yapıdan sağlanmaktadır)Kentimizde de En Azından Evsel Atıklar İçin Acilen MİDİ İZAYDAŞ Gibi Tesislere İhtiyaç vardır. Cihazsal Gözlem Ve Önlemlerle YANGIN İçin Alınacak Tedbirlerle Sistemler Gerçeklenmelidir
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Sevindirici Olaylar;(*) :SEÖS sistemi Türkiye de ilk olarak Kentimizde uygulanmış olup, Bölümümüz mezunu Meslektaşım Sn.Nedim AKTAG tarafından hayata geçirilmiştir.
(**)Ülkemizde Sektörün Üniversitesi gibi olan İZAYDAŞ ‘ın başta Meslektaşım Sn.Muhammed SARAÇ Olmak üzere tesisteki 47 üst yöneticinin 14’ü Kocaeli Üniversitesi mezunu olmasıdır.(Katkıları için teşekkürler).