Cumhuriyet tarihinin ilk aydın cinayetinde öldürülen Sabahattin Ali, BİLKAR’da anıldı. Yazar Sevengül Sönmez, “Başın Öne Eğilmesin” adlı eseriyle bilinen Ali’nin bilinmeyen yönlerini anlattı.

Sabahattin Ali, 110’ncu yaş gününde Gebze’de Bilimsel ve Kültürem Araştırmalar Yayıncılık ve Üretim Kooperatifi – BİLKAR tarafından düzenlenen etkinlikle anıldı. Sabahattin Ali’nin eserlerinden oluşan seçkisi “Kamyon” adıyla yayınlanan Editör ve Yazar Sevengül Sönmez etkinlikte Sabahattin Ali’nin bilinmeyen yönlerini, doğru bilinen aslında yanlış olan bilgilerin doğru hallerini anlattı. Etkinlik Okan Şenel ve arkadaşlarından oluşan, “Umuda Ezgiler” adlı müzik grubunun Sabahattin Ali’nin eserlerinden seçmeleri seslendirmesi ile başladı. Topluluk Sabahattin Ali’nin en bilinen eseri, Ruhi Su tarafından bestelenen, “Başın öne eğilmesin” adlı şiirini de katılımcılar ile birlikte seslendirdi.

 Yazar Sevengül Sönmez ana konuya geçmeden önce yaptığı konuşmada uzun süredir çalışmalarından ötürü İstanbul’daki evinden pek dışarı çıkmadığını ancak Gebze’de BİLKAR’da gördüğü sıcak ve samimi ilginin kendisini, “Artık pazar günleri evden çıkma zamanı geldi” diye düşündürdüğünü söyledi. Sabahatttin Ali’nin bilinmeyen yönleriyle onla ilgili doğru bilinen yanlışları da örnekleyen Sönmez onlardan birinde, Atatürk’e hakaret ettiği iddialarına yer verdi ve iddianın komplodan ibaret olduğunu söyledi.

Sabahatttin Ali’nin Konya’da öğretmenlik yaptığı yıllarda Yeni Anadolu Gazetesi’nde, 1932 yılının haziran ayında, “Kuyucaklı Yusuf”un tefrika edilmeye başlandığını, gazetenin satışındaki beklenmedik artışa karşın telif hakkı ödenmeyen Ali’nin tefrikayı 26’ncı sayıda yarım bıraktığını belirten Sönmez, “Bunun üzerine Cemal Kutay ile araları açılır ve olaylar giderek sertleşince Cemal Kutay, Sabahattin Ali’nin Atatürk’e hakaret ettiğini iddia eden bir komplo kurar.

 Kutay, Sabahattin Ali’nin bir süre önce gazeteye yayımlanması için bıraktığı şiirlerden biri üzerinde değişiklik yapmış, Mustafa adlı bir öğretmen aracılığıyla şiirde Atatürk’e hakaret edildiği gerekçesiyle Sabahattin Ali’yi ihbar ettirerek, Sabahattin Ali’nin Memleketten Haber başlıklı bu şiiri yedi sekiz ay önce bir arkadaş toplantısında okuduğunu, akrabalarından Remzi ve İlköğretim Müfettişi Mehmet Emin Soysal’ın da bu toplantıda bulunduğunu iddia etmiştir” dedi.

 Sabahattin Ali’nin savcılığın iddianamesi üzerine yazdığı savunmada tüm bu ayrıntılara yer verdiğini belirten Sönmez, “Dolayısıyla bu şiirden yola çıkarak Sabahattin Ali’nin Cumhuriyet ile ilgili görüşlerine ulaşmak pek mümkün değil. Ancak Sabahattin Ali’nin modern bir devlet fikrine çok sıcak baktığını, Cumhuriyet’in başta Ankara olmak üzere Anadolu şehirlerinde yarattığı değişimi önemseyen biri olduğunu biliyorum” diye konuştu.

 Etkinliği düzenleyen BİLKAR üyesi gazeteci yazar Halil Yeni açılışta yaptığı konuşmada Sabahattin Ali’nin 41 yıllıkkısacık hayatına çok büyük sınavlar sığdırdığını belirtip, “Düşüncelerinden, sosyalist dünya görüşünden ve yazdıklarından dolayı yargılandı. Mesleğinden atıldı. Aç kaldı. Yoksullukla terbiye edilmeye çalışıldı. Sırça Köşk adlı eseri Bakanlar Kurulu tarafından toplatıldı. Ve cezaevinde yattı. Ve Cumhuriyet tarihinin ilk aydın cinayetine kurban gitti. Fakat öldürülünceye kadar yaşadığı bütün bu süreci göğüsleme ve buna karşı mücadele etme, teslim olmama, pes etmeme, yoluna devam etme cesaretini gösterdi. Bu etkinliği yaparken Sabahattin Ali’yi nasıl tanımlayabiliriz diye düşündüğümüzde akımıza onun yazdığı bir şiir geldi. O şiir ancak kendisini bu kadar güzel tanımlaya bilirdi. Oda ‘Başın öne eğilmesin’di” dedi.  

Günümüzde de Sabahattin Ali emsallerinin zor günlerden geçtiğini ancak tüm baskılara rağmen enseyi karartmadığını, başını öne eğmediğini kaydeden Yeni, “Biz bu etkinliği yaparken onu en güzel ifade eden sözün ‘Başın öne eğilmesin’ olduğunu düşündük çünkü Sabahattin Ali direnme kültürünü bu ülke topraklarına serpiştiren ilk aydınlardan biridir. Karşılaştıkları zorluklar karşısında teslim olmayan, pes etmeyen, düşünceleri ve duruşundan ödün vermeyen Sabahattin Ali’dir. Sabahattin Ali bizlere zorluklar karşısında direnme sanatını öğrettiği için biraz da bugün, inadına sanat, inadına tiyatro, inadına edebiyat diyor ve başımızı öne eğmiyoruz” diye konuştu.

BİLKAR Genco Erkal Sahnesi’nde gerçekleşen etkinliğe ilgi çok yoğun oldu.  CHP Gebze İlçe Kadın Kolları Başkanı Ülker Yiğit, Eğitim-Sen Gebze Şube Başkanı Güngör İrdem ve Şube Sekreteri Remzi Kaya, BİLKAR Başkanı Serdar Dikkatli ve çok sayıda üye ve davetli etkinliği keyifle takip etti. Etkinliği düzenleyen Halil Yeni,  “BİLKAR olarak bu söyleşilere ilk başladığımızda 15 kişiydik. Bugün ise salonlara sığmıyoruz. Bugün aramızda çok değerli isimler var. Tüm herkese hoş geldiniz diyorum” dedi. Etkinliğin bitiminde Özgürlük Kitabevi tarafından açılan Sabahattin Ali standına da ilgi yoğun oldu.