Son dönemlerde adeta birer “Beton yığını” haline gelen şehir merkezlerimize baktıktan sonra hiç değilse saat kaç olursa olsun canımız sıkıldığında saat mevhumu olmaksızın “Bizim sokaklar” diye bildiğimiz caddelerde yürüyüş yapalım diye kendimizi sokaklara, caddelere vururuz.
Yaşadığımız kentler caddeleriyle anılır. Neredeyse hiç gitmediğimiz,görmediğimiz ancak o şehirlerle özdeşleşen caddeler biliyoruz.
Avrupa yakasında, şu sıralarda aralıksız yağan yağmurlar ile muhteşem anların yaşandığı İstiklal caddesi, Kadıköy’ün Bahariye caddesi, Muhtemelen ismini Bağdat yolundan alan Boydan boya Bağdat caddesi.
Kocaeli’nin İzmit ilçesinde Fethiye caddesi. Yunanistan’da taştan Ermou caddesi, Sidney de George Street, Hindistan da Chandi Chovk, Los Angeles da Hollywood Bulvarı.
Dünyansın en güzel yerleşim merkezlerinden Paris de yemyeşil Şanzelize caddesi, Rusya da Boulevard Ring, Viyana’nın o ışıklı, pırıl pırıl, Prestij caddesi, Mariahilfer Strasse.
Mağribi (Fas’ta) Muhammed Bin Abdullah Bulvarı.
Sözünü ettiğimiz bu caddelerin bulunduğu şehirlerin bir kısmını gördük bir kısmını görmedik ancak isimlerini yazmaya çalıştığımız caddeler ile ilgili bulabildiğimiz bütün dökümanları okumaya o caddeleri tanımaya çalıştık.
Geçen gece yolumuz düştü, Kocaeli’nin İstanbul sınırında ki Çayırova İlçesinde bir caddeye girdik.
Gece vakti büyük bir şaşkınlık kapladı içimizi, Sanki 1 Nisan şakasıydı, ışıl ışıl bir cadde. Saat hayli geç olmasına rağmen, her iki kaldırımında bir insan seli dalgalanıyor.
İsmine de güzel İstanbul’u fetheden padişahın ismini vermişler, Fatih caddesi. Biz bu bölgeyi yakından biliyoruz burada ağırlıkla Bayburtlular, Gümüşhaneliler, Sinoplular, Giresun, Kars, Tokat ve 2 bine yakın Erzincanlı oturuyor
Bize Fatih caddesinde çay ısmarlayacağını söyleyen arkadaşımız “Biz şehirde oturuyoruz, bizi İstiklal caddemiz burası” derken gözleri ışıl ışıl parlıyordu.
Kentler caddeleriyle öne çıkıyor. Kısacası şehirler caddeleriyle şehirleşir. Yoksa uzar gider bu yazdığım isimler.
Caddeler insanları taşır, götürür gidecekleri yere. Caddelerde insanlar alışveriş yapar. Çoluk çocuk, kadın yürürler. Aşıklar sevgilileriyle, dost, arkadaş birbirleriyle buluşur.
Hele iyi de demli, sıcak, buram buram kokan bir de çay bulurlarsa değmeyin keyfine.
Tabi çay sadece bizde bir de Kosova, Bosna, Makedonya, İran ve Suriye de var.
Fas ve Çin de yeşil çay, diğer ülkelerin çoğunda kahve var, her köşe başı kahve.
Arkadaşlar caddelerin üzerinde buluşur, tartışır, çay içer, kitap okurlar.
Caddeler, bulvarlar, medeni insanlar için önemlidir. Şehirlerin yüzüdür caddeler.
Özellikle bizimde sınırları içerisinde yaşadığımız Marmara Belgesinde son dönemlerde hızlı bir artış gösteren betonlaşmadan hem yöneticilere hem yönetilenlere artık bıkkınlık gelmiş olacak ki şu sıralar yerel yönetimler kendilerine “inşaat ruhsatı” için gelenlere “biraz daha hatta daha fazla yeşil alan” tavsiyesinde bulunuyorlar.
Mesele sadece Yeşil alan değil, Vatandaşın kendisini ifade edebileceği, ismini söylemekten keyif alacağı geniş caddeler, uçsuz bucaksız bulvarlar, hemen herkesin ortak özlemi.
Şehirlerde yaşayanlar canı sıkıldığında atar kendini bu caddelere “nereye gitsem” sorusu kafada oluşurken aynı anda gelir akla buralar. bir dizi dükkandan oluşur. caddede gezenler ve esnaf uzak değildir birbirine, sokak ortasında selamlaşmalar durup sohbet eden insanlar, merhabalar nasılsınlar.gece elde çekirdek çıt çıt ilerlenir bu sefer dükkanlar kapalıdır, esnaf ailesini dondurma yemeğe çıkarmış caddede dolaşıyordur. Büyük şehir caddeleri lüks otel odasıysa buralar babaannenin evidir.
Biz bir taraftan şehirler ile birlikte anılacak caddelere ihtiyaç var diye düşünürken Yüzyılımızda inşa edilen modern olarak adlandırılan binalar, siteler, sokaklar, caddeler kimliksiz. Birbirinin kopyası. Malzemesi beton. Buz gibi soğuk ve itici. Ölçü, orantı, sanat, bezeme bir birinin aynısı. Birbirinin boğazını sıkmak için ayaklanmış düşman gibi yüksek binalar.
Güneşi görmek, bulutların gökte yüzüşünü seyretmek nerede ise imkânsız gökdelenlerin birbirinin yüzüne bakan pencerelerinden, birbirimizin yüzüne bakamadığı semtlerde hayat sürmek zorunda kaldığımızı anlıyoruz.
O eski çarşıların canlılığı, AVM’lerin birbirine benzer pazarlama teknikleri, ışıklı vitrinleri ile öldürülmüş. Evlerin komşuluğu tükenmiş. Komşusuna pişirdiği yemekten götürülen komşular artık yok. Üst üste dizilerek mesafesel olarak yakınlaşmış apartman dairelerinde insanlar ruhsal olarak birbirinden uzaklaşmış.
Yeni yapılan İstanbul’daki bir semtle, Ankara’daki arasında kimliksel olarak hiçbir fark yok. Karst’a yapılan bir camii ile Denizli’de yapılan camii birbirinin aynısı.
Geçmişteki her eser mimari özelikleri ile yanı zamanda devrinin kültürünü, sosyal yaşantısını, sanatını önümüze sererken, şimdiki semlerin sırdan bir beton yığını durumunda.
Hangi şehir olursa olsun yeni kurulmuş bir mahallesinden bir kare fotoğraf çekin hangi şehre ait diye sorun. Her şehir olabilir. Çünkü harcında kültür yok, medeniyet yok.
Anadolu’nun her köşesinde eski şehirler, eserler eski kimliklerine bir bir kavuşuyor. Sıra şimdi yeni şehirlere kimlik kazandırmaya geldi. Yerleşime açılan her bölgeye o şehrin kökenlerini inkâr etmeden çağımızın medeniyet karakterini de yansıtacak bir kimlik kazandırılmalı.
Şimdilerde bize lazım olan başımızı sokacak bir ev anlayışı yerine gelecek nesillerin baş tacı edeceği bize özgü evler olsa gerek diye düşünüyoruz.
Yerel yöneticilerimizden de bu mana da beklentimiz evimize, sokağımıza, camimize, parkımıza, yüzme havuzumuza, internet kafemize, kahvemize, stadyumumuza, otoparkımıza bir kimlik kazandıracak yapılara onay vermeleri.
Eski caddelerin, Eski semtlerin kimliğini korurken yeni semtlere kendi kimliğimizi katmalı, geleceğe bir masal şehirler bırakmalıyız.
Çayırova’da ki Fatih caddesine girince, bütün bu yazdıklarımız geçti zihnimizden.
Bir sürü kafa karışıklığına rağmen kendi kendimize “Ne güzel bir cadde, bütün gece ışıl ışıl ve canlı. Bütün ilçelere örnek olmalı Fatih caddesi.” diye düşündük.
Şehir Plancılarına bu günlerde her zamankiden daha fazla görev düşüyor. Öksüz ve kimliksiz caddeler olmaması adına.